Một dòng cà phê từng phục vụ cho giới quý tộc của thế giới được
trồng ở Đà Lạt, Lâm Đồng đang có nguy cơ biến mất nếu không có giải pháp phục
hồi.
Moka là dòng cà phê
thuộc giống Arabica được người Pháp đưa sang Việt Nam và trồng tại Cầu Đất (xã
Xuân Trường, TP.Đà Lạt, Lâm Đồng) vào năm 1875. Với điều kiện về thổ nhưỡng, độ
cao (1.600m, cao hơn độ cao bình quân của Đà Lạt 100m), sương mù... rất lý
tưởng nên Cầu Đất của Đà Lạt là vùng đất gần như duy nhất ở Việt Nam cho ra sản
phẩm cà phê Moka nổi tiếng khắp thế giới từ hơn 100 năm trước.
Xay xát, chế biến cà phê ở xã Xuân Trường (TP. Đà Lạt, Lâm Đồng).
Những cụ già ở Cầu Đất kể rằng ngay sau khi cà phê moka được
trồng ở Cầu Đất và cho thu hoạch, người Pháp đã mang ra chế biến rồi “tung” trở
lại Pháp với nhãn hiệu “Arabica du Tonkin” để phục vụ cho giới thượng lưu, quý
tộc; còn với người bình thường, hầu như chẳng mấy ai được biết đến hương vị
Moka Cầu Đất.
Ngày nay, người ta
thường nghe nói đến cà phê Arabica Cầu Đất nổi tiếng là cà phê “số một thế
giới”. Điều này không sai! Bởi lẽ, trên thế giới hiện nay, Arabica là thứ cà
phê được ưa chuộng nhất, có giá cao nhất (thường gấp 3 lần so với các loại cà
phê khác)... Hiện tại, cà phê Arabica được trồng nhiều nhất ở Brazil, sau đó là
Colombia. Ở Việt Nam, Arabica được trồng ở nhiều tỉnh; tuy nhiên, diện tích của
giống cà phê này không đáng kể vì sự “kén chọn” đất sống của nó. Theo phân tích
của các nhà chuyên môn thì loại cà phê này nổi tiếng nhất vẫn là Arabica Cầu Đất,
sau đó là Arabica Quảng Trị và Arabica Tây Bắc. Song, điều đáng lưu ý ở đây là
giống Arabica có đến 4 dòng; trong đó, phổ biến ở Việt Nam (trong đó có Lâm
Đồng) hiện nay là dòng Catimo. Ở Lâm Đồng, dòng Catimo được trồng phổ biến tại
Đà Lạt, Lạc Dương, Đức Trọng, Lâm Hà, Di Linh... với diện tích hiện chiếm
khoảng hơn 10% trong tổng diện tích hơn 144.000ha cà phê của toàn tỉnh. Theo
quy hoạch, đến năm 2020, Lâm Đồng sẽ ổn định khoảng 150.000ha cà phê; trong đó,
diện tích cà phê Arabica (dòng Catimo là chính) chiếm khoảng 20%.
Tại Đà Lạt, phổ biến
hiện nay vẫn là giống cà phê Arabica nhưng chủ yếu là dòng Catimo như một số
địa phương khác trong tỉnh. Trong khi đó, cà phê Moka hiện đã bị thoái hóa,
nhiễm nhiều loại sâu bệnh, năng suất thấp, hiệu quả kinh tế mang lại không
cao... nên không được người dân ưa chuộng. Ngay như Cầu Đất - vùng đất đứng
chân đầu tiên và gần như duy nhất của cây cà phê moka, loại cây trồng này cũng
gần như không còn.
Đành rằng Catimo của
giống arabica đã và đang làm nên một thương hiệu cà phê Cầu Đất “số một thế
giới” nhưng chuyện phục tráng dòng Moka của giống Arabica “vang bóng một thời”
tại sao lại không được nghĩ đến? Nếu để vĩnh viễn biến mất một loại cà phê “làm
nên lịch sử” - cà phê Moka - chắc hẳn có điều gì đó thật đáng tiếc!